ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

στη Διάλεξη του Επαμεινώνδα Πανά 

ομοτ. Καθηγητή Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών  με θέμα:

« Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

2500 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ»

https://www.facebook.com/groups/ellinoethiopic.events.actions/posts/-προσκληση-στη-διάλεξη-του-επαμεινώνδα-πανά-ομοτ-καθηγητή-οικονομικού-πανεπιστημ/3690031797912807/

Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2024 και ώρα 18:30 μ.μ

«ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΑΜΑΛΙΓΚΑ»

Οδός Λουΐζης Ριανκούρ 42 – Αμπελόκηποι – Αθήνα 11523 (ισόγειο)

ΩΡΑ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗΣ: 18:00 μ.μ

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ :

Μπορείτε να δηλώσετε συμμετοχή καθημερινά (από 12:00 έως 18:00)

ως τις 20 Νοεμβρίου στο  Λευτέρη Μυριαλή (Έφορος Εντευκτηρίου) – Τηλ. 2106996358, 6944252643 και στο email : ellinoethiopic@gmail.com

Είσοδος Ελεύθερη. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

Θα προσφερθούν: Αλμυρά, Γλυκά, Αναψυκτικά.

=================================

ΑΡΘΡΟ:

Η Διαχρονική σημασία της Μάχης του Μαραθώνα, 2.500 χρόνια μετά.

του ομότιμου καθηγητή Επαμεινώνδα Πανά

Στις 23 Νοεμβρίου 2025, πραγματοποιήθηκε ομιλία του ομότιμου καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κυρίου Επαμεινώνδα Πανά, στον χώρο του Σ.Ε.Α.Ο ομιλητής με την παρουσίαση του κατέδειξε γιατί είναι διαχρονικά σημαντική η Μάχη του Μαραθώνα όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Συνοπτικά, τα κύρια σημεία της ομιλίας του, όπως παρακάτω:

Ο Γερμανός φιλόσοφος Κάρλ Γιάσπερς (Karl Jaspers) χαρακτήρισε την περίοδο 800 π.Χ., έως το 200 π.Χ. ως Αξονική Εποχή, γιατί τα οράματα που γεννήθηκαν εκείνη την περίοδο επεκτάθηκαν μέχρι σήμερα. Δηλαδή, κατά την Αξονική Εποχή, η ανθρώπινη σκέψη, ο στοχασμός και ο προβληματισμός αναπτύχθηκαν ταυτόχρονα σε διαφορετικά σημεία της Γης.

Σύμφωνα με τον Καρλ Γιάσπερς η Αξονική Περίοδος ισοδυναμούσε με ένα «νέο ξεκίνημα» της ανθρωπότητας. Με ένα νέο όραμα. Τότε κατά τον Κ. Γιάσπερς τέθηκαν τα θεμέλια των μεγάλων πολιτισμών – κηρύγματα των Εβραίων προφητών, τα θεμέλια της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της πολιτικής από την Ελλάδα, την ανάπτυξη της πολιτικής φιλοσοφίας από τον Κομφούκιο και τον Λάο Τσε στην Κίνα και την ανάπτυξη της θρησκευτικής φιλοσοφίας στην Ινδία με τις Ουπανισάδες και της Μπαγκαβάτ-Γκίτα.

Πραγματικά η Αξονική Εποχή έδωσε την ώθηση και όλα πορεύονται σπρωγμένα από αυτή. Η ορμή της φαίνεται να μην έχει εξαντληθεί. Εξακολουθούμε να κινούμαστε στην τροχιά του πολιτισμού της “αξονικής εποχής” γιατί τότε δημιουργήθηκαν: οι φιλοσοφικές σκέψεις και σχολές, τα διάφορα πολιτεύματα, οι μεγάλες θρησκείες, οι μεγάλες επιστημονικές θεωρίες και οι τέχνες. Αυτή η εποχή κράτησε τουλάχιστον οκτώ αιώνες. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα τελευταία 2000 χρόνια η ανθρωπότητα δεν είχε επιτύχει μεγάλα άλματα προόδου που συντελούνται με επιταχυνόμενους ρυθμούς.

Σήμερα, ζούμε σε μία εποχή όπου υπάρχει κρίση, η οποία εντοπίζεται στην κρίση της Δημοκρατίας, στην κρίση της ηθικής, στο έλλειμμα της προσφοράς και της αυτοθυσίας, στο έλλειμμα της πνευματικότητας που δημιουργεί κυνισμό και ιδιοτέλεια στον πολιτικό χώρο. Δηλαδή, έχουμε μια συλλογική κρίση συνειδήσεως παρά τις επιταχυνόμενες επιστημονικές καινοτομίες. Το έλλειμμα της συλλογικής συνείδησης της ανθρωπότητας έχει ως αποτέλεσμα να γεννιούνται οι ελίτ του πλούτου, των πολιτικών δυνάμεων που με την σειρά τους για να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους σφυρηλατούν αξίες πνευματικές και ηθικές που συντελούν στην ανακατανομή του πλούτου και του ελέγχου του πληθυσμού. Σήμερα, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ζούμε όχι μια νέα “αξονική εποχή” αλλά μια εποχή καταναλωτικής επιτηρούμενης κοινωνίας.

Όσον αφορά στην Αρχαία Ελλάδα: Σε αυτή την χρονική περίοδο της Αξονικής Εποχής γεννήθηκαν καινοτόμες ιδέες και οράματα που μέχρι τις μέρες μας εξακολουθούν να ισχύουν και να αποτελούν βασικά στοιχεία του Δυτικού πολιτισμού. Δημιούργησαν κάτι θαυμαστό και αναλλοίωτο από τον χρόνο. Τα ζητήματα της Δημοκρατίας, για παράδειγμα, εξακολουθούν να μας βασανίζουν και σήμερα. Αυτό που θέλουμε να κρατήσουμε εδώ είναι ότι ο Μαραθώνας, η Μάχη του Μαραθώνα, έπαιξε σημαντικό ρόλο για την προστασία της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της πολιτικής (δηλαδή του Δυτικού πολιτισμού) που βρίσκουν απήχηση και στις μέρες μας.

Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του επισημαίνει μια σημαντική επίπτωση του θριάμβου των Ελλήνων απέναντι στους αναρίθμητους Πέρσες: “Περήφανοι για τα επιτεύγματα τους, μετά τους Περσικούς πολέμους, άρχισαν να ασχολούνται με όλους τους κλάδους της γνώσης, χωρίς να κάνουν καμιά διάκριση, αλλά επιζητώντας περαιτέρω σπουδές” (Πολιτικά 1341a)

Αυτά πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε με ευλάβεια. Η Ελληνική περίπτωση περιλαμβάνεται μέσα στα μεγάλα παραδείγματα της Αξονικής Εποχής. Η λαμπρότητα αυτής της μάχης δημιούργησε την μεγαλύτερη φήμη. Η Μάχη του Μαραθώνα και ο Δυτικός πολιτισμός δεν είναι δύο ξεχωριστά ζητήματα. Δεν είναι το ένα ανεξάρτητο του άλλου. Είναι νόθος ο οποιοσδήποτε διαχωρισμός.

Συμβαίνει όταν καταπιανόμαστε με τη Μάχη του Μαραθώνα να συζητάμε περισσότερο για τις στρατηγικές που εφαρμόστηκαν τότε και το πως οι ολιγάριθμοι Έλληνες νίκησαν τους πολυάριθμους Πέρσες. Ασφαλώς είναι μια σύγκριση χρήσιμη και συγκλονιστική. Πάντοτε θα θέλουμε να συζητάμε και να ξανασυζητάμε για την αιώνια δόξα της νίκης των Ελλήνων. Γεγονός είναι ότι ορισμένοι εκφράζουν ότι η αριθμητική συσχέτιση των δύο στρατών ενδέχεται να μην είναι απόλυτα ακριβής. Η ζωή όμως μας έχει δείξει ότι στους μεγάλους πολέμους του 1821 και του 1940 ολιγάριθμοι ήσαν πάλι οι Έλληνες και τα κατάφεραν.

Το αποτέλεσμα της Μάχης του Μαραθώνα δεν προέκυψε από μόνο του. Το αποτέλεσμα οφείλετο και στους θεσμούς. Όταν λέμε θεσμοί εννοούμε τους συλλογικούς τρόπους ενεργειών και πεποιθήσεων. Σύμφωνα με τον νομπελίστα D.North, βραβείο Νόμπελ 1993, οι θεσμοί αποτελούν τους “κανόνες του παιχνιδιού”. Διακρίνουμε για την περίοδο της Μάχης, μη ξεχνώντας ότι η περίοδος βρίσκεται μέσα στο εύρος της Αξονικής Εποχής, τρεις θεμελιώδεις θεσμούς που έχουν όρια και κανόνες και αλληλεπιδράσεις: η  Αγορά, η  Άμεση Δημοκρατία και η Πόλις Δικαίου.

Αυτοί οι τρεις πυλώνες αποτελούσαν βασικά στοιχεία του πολιτισμού στην Αρχαία Αθήνα την “Αξονική Εποχή” (800 π.Χ. – 200 π.Χ.) και μεταξύ τους εμφανίζουν έντονες και σημαντικές αλληλεπιδράσεις και δημιουργούν ενέργειες και αποτελεσματικές δραστηριότητες. Έτσι, η διακυβέρνηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η άσκηση εξουσίας μέσω των θεσμών.

Η ΑΓΟΡΑ

Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας υπήρξε ο “ομφαλός” του δημοσίου βίου. Ήταν η καρδιά της δημόσιας ζωής. Ήταν το κέντρο της πολιτικής, πολιτιστικής και εμπορικής ζωής. Αποτελούσε τον χώρο της καθημερινής συμπεριφοράς των πολιτών αφού είχε καταστεί το θρησκευτικό, πολιτικό, νομικό, οικονομικό και πνευματικό κέντρο. Τόπος συναθροίσεων και αλληλεπιδράσεων. Εκεί ανεγείρονταν και τα μνημεία ώστε να συντηρείται η Αθηναϊκή συλλογική μνήμη. Οι Αθηναίοι εμπλέκονται στα της πόλεως για να ωφελήσουν όχι τους λίγους αλλά όλους τους πολίτες. Συνεπώς, οι πολίτες ζώντας σε μια τέτοια πόλη αναπτύσσουν μια κουλτούρα υπερηφάνειας και αγάπης για την πόλη. Έτσι, δημιουργείται η αρετή να αγωνισθούν και να πολεμήσουν για την πόλη-κράτος και τις αξίες της.

Ο Περικλής στον περίφημο Επιτάφιο του προς τιμή των νεκρών του Πελοποννησιακού πολέμου αναφέρει ότι «Δεν υπάρχει ευτυχία χωρίς ελευθερία και δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς θάρρος». Στην Μάχη του Μαραθώνα αποκαλύπτεται ακριβώς αυτό που ισχυρίζεται ο Περικλής οι μαχητές έχοντας εμπιστοσύνη, αφοσίωση στην πόλη, επιμονή στην ελευθερία, υπακοή στους νόμους με αυτές τις προτεραιότητες έκαναν τη σπουδαία στο πεδίο της Μάχης. Κατά τη διάρκεια των Περσικών πολέμων, το πρότυπο της πόλης έγινε το σήμα της Ελληνικής Αριστείας, οι πολίτες συμμετέχουν στο εξαιρετικό. Έχουμε, δηλαδή, μια συμμετοχική αριστεία που οφείλεται στην ισχυρή φιλική σχέση πόλης – Λαού (Εθνική Ομόνοια).

ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η Άμεση Δημοκρατία σημαίνει:  διακυβέρνηση από τον λαό για τον λαό , εξουσία στον λαό, ενιαία αντιμετώπιση πλουσίων και φτωχών (ισηγορία), και οι πολεμιστές πολεμούν με πίστη στις αξίες. Στις Ικέτιδες του Ευριπίδη (θριαμβολογία για τη δημοκρατία) ο Θησέας υπερασπίζεται την Δημοκρατία της Αθήνας:

«Ο λαός (δήμος) κυβερνά εδώ καταλαμβάνοντας διαδοχικά τα αξιώματα κατά τη διάρκεια του έτους, χωρίς να δίνονται στους πλούσιους περισσότερα. Ακόμα κι ένας φτωχός έχει ίσο μερίδιο.» (στ.405-408)

Η Αθηναϊκή δημοκρατία κατάφερε όπως οι πολίτες της να πολεμούν για τον ίδιο τους τον εαυτό, όταν καλούνται να πολεμήσουν για την Αθήνα. Αυτό συνέβη και στη Μάχη του Μαραθώνας όταν στο σχηματισμό της φάλαγγας ο ένας οπλίτης προστάτευε, φιλούσε την πλάτη του άλλου. Δηλαδή, η ατομικότητά του με τη συλλογικότητα είχαν συντονιστεί, είχαν ταυτιστεί. Οι θεσμοί δημιούργησαν υπεύθυνους πολίτες. Υπεύθυνοι για την ελευθερία της πόλης ήσαν οι πολίτες. Και όχι η πόλη να είναι υπεύθυνη για την ελευθερία των πολιτών.

Οι διεξοδικές συζητήσεις των Αθηναίων πολιτών που γινόντουσαν στην αγορά είχαν αναπτύξει τη συλλογική απόφαση και την ευθύνη που είχαν οι πολίτες και για το μέλλον της πόλης και της Δημοκρατίας. Σήμερα, όλα ίσως τα περιμένουμε από την Πολιτεία. Δηλαδή έχουμε δικαιώματα αλλά έχουμε ξεχάσει παντελώς τις υποχρεώσεις και την ευθύνη.

Οι αρχαίοι γνώριζαν ότι η μεγάλη αρετή της δημοκρατίας ήταν ότι με τον διάλογο με την συζήτηση επέτρεπε τη δημόσια έκφραση από τους Αθηναίους της αμφισβήτησης. Πραγματικά η Αθηναϊκή δημοκρατία έδωσε εξουσία στον λαό. Πρόσεξε τον λαό που περιλάμβανε από τους πιο φτωχούς ως τους πιο πλούσιους. Η Αθήνα χρειαζόταν όλους τους πολίτες για πολεμικούς σκοπούς. Γι’αυτό ήταν υποχρεωμένη να προσέχει τους πολίτες αφού το σύνολο των πολιτών ήταν αυτό που παρείχε τους στρατιώτες.

Πόλις – Κράτος Δικαίου

Η αρχαία πόλη των Αθηνών ήταν η γενέτειρα των μεγάλων αξιών όπως της ισηγορίας (δυνατότητα ίσου χρόνου λόγου σε όλους τους πολίτες), της ισονομίας (ισότητα των πολιτών απέναντι στους νόμους), της ισοκρατίας (ίσα πολιτικά δικαιώματα), της αλληλεγγύης, της συμμετοχής και γενικότερα της Αθηναϊκής Άμεσης Δημοκρατίας. Η συμμετοχή στη ζωή της πόλης θεωρείτο ως μια αρετή. Συνεπώς, η πόλη προσέδιδε εξέχουσα θέση στην ανθρώπινη κοινωνικότητα με τους δεσμούς της. Χαρακτηριστικά, ο Αριστοτέλης επισημαίνει για τη σχέση συμμετοχής και πόλης:

“Εκείνος ο οποίος είναι ανίκανος να συμμετέχει ή δεν έχει ανάγκη κανέναν επειδή είναι αυτάρκης, δεν αποτελεί μέρος της πόλεως, και ως εκ τούτου είναι ή θηρίο ή θεός” Αριστοτέλης, Πολιτικά.

Δηλαδή, η συμμετοχή στην συλλογική ζωή της πόλεως ρυθμίζει και την συμπεριφορά του πολίτη. Οι πολίτες ελεύθερα μπορούν να συμπεριφέρονται χωρίς κανένα φόβο εφόσον ενεργούν στα πλαίσια του νόμου. Η Αθήνα είχε ήδη καθιερώσει την Άμεση Δημοκρατία μετά τον 5ο αιώνα π.Χ. Στην ουσία με την γέννηση της Άμεσης Δημοκρατίας γεννήθηκε η αγορά καθώς και η αρχή της Πόλεως – Κράτους-Δικαίου.

Στην ουσία πρόεκυψε ένα νέο πλαίσιο χρυσής διακυβέρνησης όπου οι θεσμοί αποτελούν το επίκεντρό της. Με άλλα λόγια ο ρόλος των θεσμών ενσωματώθηκε στις πολιτικές και στρατιωτικές δράσεις της Αθήνας. Έτσι, η Αθηναϊκή Δημοκρατία πέτυχε σε μεγάλο βαθμό οι πολεμιστές να πολεμήσουν με πίστη για τις θεμελιακές αξίες με προθυμία και αυτοθυσία. Η Αθηναϊκή δημοκρατία κατάφερε όπως οι πολίτες της να πολεμούν για τον ίδιο τους τον εαυτό, όταν καλούνται να πολεμήσουν για την Αθήνα. Αυτοί οι θεσμοί ήταν μια κληρονομιά που άφησε σε όλη την ανθρωπότητα. Και αυτό οφείλεται στη Μάχη του Μαραθώνα .Όλοι μας οφείλουμε να καμαρώνουμε αυτή τη Δημοκρατία η οποία δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την σημερινή. Δεν είναι, λοιπόν, φυσικό η Μάχη του Μαραθώνα να διδάσκεται στους μαθητές;

Θα ανατρέξουμε σε ένα κείμενο του μεγάλου Παπαδιαμάντη «Εις Οιωνός Άριστος» το οποίο παραμένει και σήμερα επίκαιρο. Γράφει εκεί:

«… εκ της παρούσης ημών γενεάς τις ημύνθη περί πάτρης; Ημύνθησαν περί πάτρης οι άστοργοι πολιτικοί, οι εκ περιτροπής μητρυιοί του ταλαιπώρουωρφανισμένου Γένους, του στειρεύοντος πριν ήτεκνωμένου δεινώς σήμερον; Άμυνα περί πάτρης δεν είναι αι σπασμωδικαί, κακομελέτητοι και κακοσύντακτοιεπιστρατείαι, ουδέ τα σκωριασμένηςεπιδεικτικότητος θωρηκτά. Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και του πιθηκισμού, του διαφθείραντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας. Τις ημύνθη περί πάτρης;»

Στο σημερινό σχολικό βιβλίο, σε μια μόνο γραμμή αναφέρεται η Μάχη του Μαραθώνα Ασφαλώς, οι μαθητές δεν μπορούν να μάθουν απολύτως τίποτε για την αξία της Μάχης του Μαραθώνα. Όταν οι μαθητές αποκτήσουν τη γνώση για τη Μάχη του Μαραθώνα τότε αυτή ενσωματώνεται στη συλλογική μνήμη. Έργο της διδασκαλίας της ιστορίας δεν είναι η καταστροφή της συλλογικής μνήμης μας, αλλά η ενδυνάμωσή της. Όταν οι μαθητές γνωρίσουν τη σημασία της και την αξία της Μάχης του Μαραθώνα στην ουσία θα ανακαλύψουν την Άμεση Δημοκρατία, την Αγορά, και την πόλη-δικαίου.

Εφαρμόζεται η τακτική του σαλαμιού. Ένα-ένα τα γεγονότα που συνθέτουν την πορεία του Ελληνισμού απαξιώνονται ώστε το εθνικό υποσυνείδητο να είναι ένα κενό. Οπότε κάποιος ξεχνά τις ρίζες του.Το βιβλίο της Α’ Λυκείου δείχνει τον παρανοϊκό τρόπο με τον οποίο αποδομείται η συλλογική μνήμη, η ιστορική συνείδηση.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: